Jevrejska Opština Pančevo – Istorija i Tradicija
Jevrejska zajednica u Pančevu ima dugu i bogatu istoriju, koja seže još iz vremena turske vladavine. Kroz stoljeća, pančevački Jevreji su bili trgovci, zanatlije, industrijalci i kulturni radnici, ostavljajući neizbrisiv trag na razvoj grada. Iako je Holokaust doveo do gotovo potpunog uništenja zajednice, danas Jevrejska opština Pančevo nastoji da očuva uspomenu na svoju prošlost i gradi mostove tolerancije u savremenom društvu.
Naseljavanje Jevreja u Južnom Banatu
Jevreji su se na području Pančeva i Južnog Banata počeli naseljavati još u vreme turske vladavine (1494–1734), čime je Pančevo postalo najstarije jevrejsko naselje u Banatu. Prvi pisani podaci potiču iz 1729. godine, kada se u Pančevo doselila porodica Levi Davida.
Ključni istorijski događaji:
- 1791. – Nakon austrijske pobede nad Turcima, Jevreji se masovnije naseljavaju u Pančevu.
- 1825. – Jevrejima je dozvoljeno stalno boravište samo u Pančevu i Beloj Crkvi.
- 1862. – Beogradske jevrejske porodice (oko 200) beže od Turaka i dolaze u Pančevo.
- 1867. – Car Franjo Josif I donosi zakon o građanskoj ravnopravnosti Jevreja.
- 1870. – Osnovana Jevrejska crkvena opština Pančevo, prva u Južnom Banatu.
Zlatno Doba Jevrejske Zajednice (1870–1941)
U drugoj polovini 19. veka, pančevačka jevrejska zajednica doživljava procvat:
- 1873. – Osnovano dobrotvorno društvo “Gemilut hesed” za pomoć siromašnima.
- 1876. – Izgrađena prva sinagoga.
- 1910. – Svečano otvorena nova sinagoga u secesionističkom stilu (srušena 1956).
- 1920-1941. – Jevreji su bili aktivni u privredi, kulturi i sportu (pivara, kožara, trgovina, pevačka društva).
Holokaust i stradanje Jevreja Pančeva
- 14–15. avgust 1941. – Masovno hapšenje svih banatskih Jevreja.
- Logori Topovske šupe i Sajmište – Većina deportovanih Jevreja ubijena u masovnim streljanjima kod Jabuke.
- 1941–1945. – Jevrejska zajednica u Pančevu praktično prestaje da postoji.
Obnova i Savremeno Stanje
Nakon rata, preživeli Jevreji i njihovi potomci obnavljaju zajednicu:
- 1945–1960. – Većina preživelih emigrira u Izrael.
- 1970–1990. – Dolazak novih porodica iz Beograda i Vršca, revitalizacija zajednice.
- Danas – Jevrejska opština Pančevo aktivno radi na očuvanju tradicije kroz:
- Kulturno-istorijske izložbe
- Koncerte jevrejske muzike
- Multikulturalnu saradnju sa drugim zajednicama
Spomenici i Nasleđe
- Jevrejsko groblje (otvoreno 1840) – Sačuvani nadgrobni spomenici iz 19. veka.
- Ostaci sinagoge – Danas postoji samo fasada nekadašnje veličanstvene građevine.
- Arhivska dokumentacija – Čuva se u Muzeju grada Pančeva i Jevrejskom istorijskom muzeju u Beogradu.
Jevrejska Opština Pančevo Danas
Radimo na očuvanju sećanja na jevrejsku zajednicu koja je značajno obogatila kulturu i istoriju Pančeva. Organizujemo edukativne programe, promovišemo toleranciju i saradnju sa drugim nacionalnim zajednicama.
Kontaktirajte nas ukoliko želite da saznate više o našim aktivnostima ili da podržite očuvanje jevrejskog nasleđa u Pančevu!
“Ko čuva sećanje – čuva budućnost.”